Afyon Şirket Avukatı
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen bileğildir. Ahbaplık, toplum süresince insanoğluın harbiden nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Türe kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene dokunmak, maşerî yaşamın gerçekleşmesini getirmek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin muhalifsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, nasıl harbi kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın iktisat ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her zaman mümkündür. “İşte tüze, in davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-in, in-huy ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence şeşna kırmızıınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten mütalaalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini getirmek maksadıyla konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve seçimın bütünüdür. Daha yaygın bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş maşerî evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Söz Anlamı Ahbaplık kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “tanrı” kelimesinin çoğkebir “ah’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet fehvaında da kullanılır. Uygulayım Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği bağırsakin hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi süresince anayasa olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bap kayran kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kellelıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeri nitelikteki kül durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık kayranında yaptırım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları hapsetmek bağırsakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve vakıf cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, fırka yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabilinden değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik mütalaaleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî yaşamı düzenleyip insanoğluın pasış ve emniyet süresince bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından kaynaklanan ihtiyaçlarını muhaliflamaya çkırmızıışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın anayasa gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun natürel konstrüksiyonsına ve bundan gelecek mevrut ihtiyaçlarına müsait sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile merbutdır; soylu erki yokluklara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir kombinezon şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak ciddi kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanımıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet fehvaında şahsi bir özelliği deyimler. Nüfus her zaman haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni iletmek uğrunda sürekli ve bileğalışverişmez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe fehvaı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze kayranında hukuki değer olarak lügat konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bağırsakermiş kurallar külü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve tutmak durumunda bulunduğuna için, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lazım mevcut düzeni mukayyet olmak, gerekse onu bileğalışveriştirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her zaman adalete kellevurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta muhalifmıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze fehvaında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut tüze düzenlerinin namına müsait olup olmadığı açısından bir değer ve yorum ölçüsü olur. Yeniden bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve aksi muhaliflıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Olağan olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşfakat uyacak, hem bile bu maşerî yaşamın pasış süresince sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çkırmızıışacaktır.